Шинжлэх ухааны салбаруудын ангиллын шинэ үзэл баримтлал
DOI :
https://doi.org/10.56380/mjer.v29.1.5Түлхүүр үгс :
Формаль болон импирикаль шинжлэх ухаан, Хийсвэр ба бодит юмс үзэгдэл, Дедуктив ба индуктив оюун дүгнэлт, Аналитик ба синтетик арга, Сэтгэж ба сүртэж танин мэдэхүй, Априори ба апостериори мэдлэг, Шинжлэх ухааны салбаруудын ангилал, Шинжлэх ухааны философиХураангуй
Боловсролын агуулга, арга зүй, үнэлгээ зэрэг үндсэн асуудлуудыг боловсруулахад тухайн шинжлэх ухааны ангилал зүйн үүднээс авч үзэх шаардлагатай. Шинжлэх ухааны салбаруудын ангиллын тухай шинэ үзэл баримтлалаар формаль ба импирикаль шинжлэх ухаан гэж хоёр үндсэн хэсэгт хувааж үзэж байна. Энэ үзэл санаа нь Г.Спенсер болон Ч.Пирсийн уламжлалт ангилалтай зөрчилдөхгүй. Энэ ангилал нь шинжлэх ухааны философийн суурь агуулгуудын талаас хамгийн тохиромжтой хувилбар болох нь судалгаанаас харагдаж байна. Формаль шинжлэх ухааны төрөлд математик, мэдээллийн технологийн бүх салбар шинжлэх ухаанууд ордог бол бусад нь импирикаль шинжлэх ухааны төрөлд хамаарагдана.
Юмс үзэгдлийн оршин байх тухай метафизик талаас нь авч үзвэл формаль шинжлэх ухаан хийсвэр ухагдахуунуудын системийг судалдаг бол импирикаль шинжлэх ухаанууд бодит юмс үзэгдлийн системийг судалдаг байна. Танин мэдэхүйн онол эпистимологи талаас нь харвал формаль шинжлэх ухаанууд сэтгэж танин мэдэх үйл ажиллагаан дээр тулгуурладаг бол импирикаль шинжлэх ухаанууд хүртэж танин мэдэх үйл ажиллагаан дээр тулгуурладаг. Логик талаас нь авч үзвэл формаль шинжлэх ухаанууд аналитик боловсруулалт хийж, дедуктив оюун дүгнэлт гаргадаг бол импирикаль шинжлэх ухаанууд синтетик боловсруулалт хийж индуктив оюун дүгнэлтүүд гаргадаг. Мэдлэгийн оноын талаас формаль шинжлэх ухааны үр дүнгүүд априори мэдлэгийн систем үүсгэдэг бол импирикаль шинжлэх ухааны үр дүнгүүд апостериори мэдлэгийн системийг бүрдүүлдэг байна.
Хандалтын Статистик
Ном зүй
Монгол хэлээр:
М.Саруул-Эрдэнэ. (2013). Зугаатай хэл шинжлэл. Улаанбаатар: Мөнхийн үсэг.
Гадаад хэлээр:
Kant, I. (1922). Critique of pure reason. New York: The Macmillan company.
Midtgarden, T. (2020). isko.org/cyclo/.
Peirce, C.S., 1903, "A Detailed Classification of the Sciences", The Collected Papers, vol. 1, pp. 180–202 (1903) Eprint and Eprint, from "A Syllabus Of Certain Topics In Logic", the Essential Peirce, vol. 2, pp. 258–330.
Peirce, C.S., 1902, "An Outline Classification of the Sciences", The Collected Papers, vol. 1, pp. 203–283 (1902) Eprint, from projected book Minute Logic.
Spenser, H. (2016. vol 24). The classification of the sciences. The Pamphlet Collection of Sir Robert Stout, 4-25.
Stanley, H. M. (Apr., 1884). On the claasification of the sciences. Mind, 265-274.
