Бага насны хүүхдийн хос хэлний түвшнийг тогтоох судалгаа, үр дүн
DOI :
https://doi.org/10.56380/mjer.v29.1.3Түлхүүр үгс :
хэл, хос хэл, ойлгох чадвар, ярих чадвар, хэл яриа, TEDL-3 сорилХураангуй
Монгол Улсад ялгаатай хэл, соёлтой сургуулийн өмнөх насны хүүхдийг хос хэлээр (казах, монгол) хөгжүүлэх сургалт явагдахгүй, түүнийг хэрхэн хэрэгжүүлэх шийдэл нь тодорхой бус байгаа нь чухал асуудал болоод байна. Эл асуудлын үндэс нь хүүхдэд өөрийн хэл, соёлоо сурах хэрэгцээ байдаг бол нөгөөтэйгүүр сургуульд элсэн ороод цаашид боловсрол эзэмших гол хэрэгслийн нэг нь хэл юм. Хүүхэд эх хэлээрээ сурахаас гадна хоёрдогч хэлийг эзэмших нь тэдний хөгжил, боловсролд төдийгүй, тэгш хамруулах боловсролын зарчмыг хэрэгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй юм. Энэхүү өгүүллийн зорилго нь 4-5 насны хос хэлтэй (казах, монгол) хүүхдийн ойлгох, ярих чадварын төлөв байдлыг илрүүлж, хөгжлийн түвшнийг тогтооход чиглэсэн юм. Байдлыг тогтоох судалгаанд Америкийн эрдэмтэд Уэйн П.Хреско, Д.Ким Рейд, Дональд Д.Хэммилл нарын боловсруулсан “Бага насны хүүхдийн хэл ярианы хөгжлийг илрүүлэх” TELD-3 (Test of Early Language Development) аргазүй болон ганцаарчилсан ярилцлагын аргыг ашигласан. Байдлыг тогтоох судалгаанд Улаанбаатар хотын бүсийн төлөөлөл болох цэцэрлэгт хамрагдаж байгаа 4-5 настай казах, монгол хос хэлтэй 120 хүүхдийг, Баян-Өлгий аймгийн цэцэрлэгүүдээс 30 хүүхдийг хамруулсан. Судалгааны үр дүнд хүүхдүүдийн оршин суугаа орон нутгаас хамааран казах, монгол хэлний хэрэглээ өөр өөр байгаа нь хүүхдийн хэл ярианы хөгжилд яаж нөлөөлж байгааг гүнзгийрүүлэн судлах хэрэгцээ байгааг харууллаа. Судалгааны сорилын статистик үзүүлэлт нь хүүхдийн ойлгох чадвар, ярих чадварын хувьсагч нь орчны хэлний байдал, сургалтын хэл, гэрийн хэлний орчноос шууд хамааралтай байгааг тогтоолоо.
Хандалтын Статистик
Ном зүй
TrEB, Dilbilim araştirmalari dergisi (2008) Ankara, Sayfa no 3, 47-61.
Journal of Speech-Language Pathology and Audiology (1997). December, 17-23.
Seyhan TOPBAŞ ve Selçuk GÜVEN. (2013). TELD-3 Kullanim Klavuzu, Detay Yayıncılık. Ankara.
UNESCO. ( 2008). Teacher Policy Development Guide. UNESCO.
Боловсролын хүрээлэн. (2013). Хос хэлээр сургалт явуулдаг ЕБС-ийн бага ангийн эх хэл (казах, тува)-ний сургалтын үр дүнг тандах судалгааны тайлан. Улаанбаатар.
Боловсролын хүрээлэн. (2015). Хос хэлээр сургалт явуулдаг ЕБС-ийн бага боловсролын монгол хэлний түвшнийг тандах судалгааны тайлан. Улаанбаатар.
Боловсролын хүрээлэн. (2019). Эрдэм шинжилгээний бичиг. Дугаар 24. Улаанбаатар.
Бүх нийт боловсролын төлөө ИНБ. (2020). Тодорхой бүлгийн хүүхдүүдэд боловсрол эзэмшихэд тулгардаг саад тотгорууд судалгааны тайлан. Улаанбаатар.
Г.Чулуун-Эрдэнэ. (2015). Монгол улс дахь хос хэлний нөхцөл байдлыг нийгэм хэл шинжлэлийн үүднээс судалсан судалгааны тайлан, Улаанбаатар.
