Монголын боловсролын хөгжлийн философи үндэслэл
DOI :
https://doi.org/10.56380/mjer.si.2024.01Түлхүүр үгс :
алсын хараа, үнэ цэнэ, суралцагчдын хувийн хэрэг, ёс зүй, эйдос, практикХураангуй
Орчин үед философи нь аль нэг урсгалаас үл хамааран үнэлэмжийн шинжээ хадгалан салбарлан хөгжих боллоо. Түүний нэг салбар нь “Боловсролын философи” ба энэ нь боловсролын салбарт хуримтлагдсан асуудлууд, тэдгээрийг шийдэх арга замыг эрж хайх нь “Боловсрол” гэх ойлголтын философи үндэслэлийг шаардсан хэрэг юм. Боловсролын ерөнхий дүр төрх, үнэлэмж, боловсролтой хүн зэрэг асуудлуудыг аль ч цаг хугацааны хувьд тавьж болох ч “Боловсролын философи” бие даасан салбар нь 20-р зууны дунд үеэс эхлэн хөгжиж ирснийг Боловсролын хүрээлэнгээс гаргасан бүтээлд тэмдэглэсэн байна (Бэгз ба бусад, 2012).
Манай улсын хувьд 20-р зууны төгсгөл үеэс эхлэн энэ чиглэлд судалгаа хийгдсэн байна. Тухайлбал, ШУА-н философийн хүрээлэнгээс эрхлэн гаргасан “Монголын философийн номзүй (2015)”-д дараах бүтээлүүд байна. Үүнд: докторын диссертаци Бүжидмаа (2001), Даваадулам (2007), Нэмэхжаргал (2007) … , нэг сэдэвт бүтээл Чулуундорж (1996), Хавх (1998), Ган-Өлзий (1999), Бүжидмаа (2002), Нэмэхжаргал, Отгонбаяр (2005), Даваадулам (2010), Ичинхорлоо (2011), Бэгз ба бусад (2012), … болон өгүүлэл Гомбосүрэн (1995, 2011), Дашжамц (1995), Дашпүрэв (1995), Содномдаргиа (1995), Ванчигсүрэн, Энхболд (1998), Хавх (1999), Ганболд (2004), Вандангомбо (2005), Нэмэхжаргал (2005), Цэрэн (2005), Дарьхүү (2009), Ган-Өлзий (2010), Энхбаяр (2010), Дашням (2011), Золзаяа (2011), Отгонбаяр (2011) зэрэг бүтээлүүд байна. Эдгээр бүтээлүүд нь Монголын боловсролын салбарт боловсролын ерөнхий философи болон тодорхой агуулгын хүрээнд хийгдсэн байна.
Тэгвэл сүүлийн үеийн боловсролын философийн бүтээлүүд нь Монголын боловсролд философи гэсэн чиглэлээр хөгжих болжээ. Тухайлбал, Жадамбаа (2020) Монголын боловсролд уламжлал, эрдэм боловсрол, Бадарч (2021) боловсролын парадигмын философи, Бэгз (2023) Монголын боловсролын бодлогын шинэ томьёолол, Цанжид (2023) Монголын боловсролын номлол, Итгэл ба бусад (2023) боловсролын философийн хувьд асуудал (problem) үүсэх, үндсэн ойлголтууд (main concepts), үзэл баримтлалын хүрээ (conceptual framework), үзэл (views), чиг хандлага (paradigm), сонгодог философи (classical philosophy) зэрэг үүсэх гэж хөгжлийн түвшнээр тодорхойлохыг тус тус санал болгосон байна.
Мөн энэхүү салбарыг хөгжүүлэх чиглэлээр 2023 – 2024 онд БСҮХ, МУИС хамтарсан эрдэмтэд, судлаачид болон боловсролын төлөө санаа бодлоо илэрхийлэгчдийн дунд ахмад, дунд, залуу үеийн төлөөллүүд гэсэн гурван удаагийн мэтгэлцээнийг зохион байгуулжээ. Үр дүнгээс нь Боловсролын тухай эргэцүүлэл (2024) судлаач, эрдэмтэн, иргэдийн боловсролын төлөөх санаа бодлыг эмхтгэсэн гарын авлага гарсан байна.
Улмаар 2024 оны 3-р сарын 4 – 5 өдөр БШУЯ, БСҮХ хамтран “Монголын боловсролын хувирган өөрчлөлт” үндэсний чуулганыг олон нийтийн төлөөлөл 800 гаруй оролцогчдыг хамруулан зохион байгуулж, олон талуудын зөвшилцлөөр “Монголын боловсролын тунхаглал 2024” нэрт тунхаг бичиг гаргажээ. Тус бичгийн “Монголын боловсролын философи” гэх нэгэн зүйлд:
- Монголын боловсролын философийг боловсролын даяарчлал, үндэсний онцлогт тулгуурлан хөгжүүлнэ.
- Монголын боловсролын философи нь Монгол Улсын боловсролын хөгжлийн бодлого, хөтөлбөр боловсруулах нэг үндэслэл болно.
- Монголын боловсролын философи нь судлаач, эрдэмтэн, багш, иргэн бүрийн үзэл бодлоо илэрхийлэх академик эрх чөлөөний талбар байна.
гэжээ.
Тухайлбал, Монголын боловсрол зөвхөн даяарчлалын хандлагатай хөгжинө, эсвэл зөвхөн уламжлал дээр тулгуурлан хөгжинө, бүр эсвэл үндэсний үзэл тэргүүн зэрэгт байна гэх мэт олон ургальч үзэл бодлуудын хариуд “Монголын боловсролын философийг боловсролын даяарчлал, үндэсний онцлогт тулгуурлан хөгжүүлнэ” гэх шийдлийн хувилбар дэвшүүлжээ. Түүнчлэн, НҮБ (2022)-ын “боловсролын хувирган өөрчлөлт (transforming education)”-ийн үзэл санаа буюу бид боловсролоо хөгжүүлэхдээ
- Байгаа зүйлийнхээ юуг нь цааш үргэлжлүүлэх вэ?
- Байгаа зүйлийн юуг нь үлдээх вэ?
- Юуг шинээр бүтээж, цааш хөгжүүлэх вэ?
гэсэн асуултад хариулах нь даяарчлалын хандлагад харьяалагдах үзэл санаа гэж ойлгогдож байна.
Бид цаашид Монголын боловсролыг хөгжүүлэх бодол, санал, үзэл санаа, үзэл баримтлал, хандлага, номлол, философийг илэрхийлэх, тайлбарлахад оюун бодлоо уралдуулан хэлэлцэх, мэтгэлцэх, хамтрах, улмаар тодорхой судалгааны бүтээлүүд гаргах хэрэгцээ шаардлага үүсч байна.
Хандалтын Статистик
Ном зүй
Монгол хэлээр:
Бадарч, Д., Мөнххүж, Б. (2014). Системийн сэтгэлгээ, Улаанбаатар: ШУТИС хэвлэх үйлдвэр.
Бадарч, Д. (2021). Дээд боловсролын онол, арга зүй (Парадигмийн шижилт, багшлахуй, суралцахуй) Дэд дэвтэр. Улаанбаатар: ШУТИС-ийн хэвлэх газар.
Баттөмөр, Д. (2005). Логик, эпистимологи, шинжлэх ухааны философийн асуудлууд. Улаанбаатар.
БСҮХ, МУИС. (2024). Боловсролын философийн тухай эргэцүүлэл. (Монголын боловсролын философи цуврал №2). Улаанбаатар.
Бэгз, Н. (2008). Боловсролын хөгжлийн онол, арга зүйн асуудлууд. Улаанбаатар: Соёмбо принтинг.
Бэгз, Н., Пүрэв, О., Энхцогт, Н., Баттогтох, Д., Баярцэцэг, Б., Мягмар, П., Лхагвасүрэн, Ц., Тунгалаг. П. (2012). Боловсролын философи. (Эрхлэн гаргасан байгууллага: Боловсролын хүрээлэн) Улаанбаатар: Соёмбо принтинг.
Бэгз, Н. (2023). Монголын боловсрол судлал. Улаанбаатар: Соёмбо принтинг.
Итгэл, М., Отгонбаатар, Х., Туяа, У., Эрдэнэ, Л., & Пунцагсүрэн, Д. (2023). Боловсролыг системийн үзлээр хөгжүүлэх шийдлүүд. Боловсролын Судалгааны Монголын Сэтгүүл, 28 (1). https://doi.org/10.56380/mjer.v28.1.2
Итгэл, М., Отгонбаатар, Х., Санжаабадам, С., Туяа, У., Энхжаргал, Х., & Дэнсмаа, Ж. (2024). Монголын боловсролын тогтвортой хөгжүүлэх үзэл санаа. Боловсролын Судалгааны Монголын Сэтгүүл, 29(2). https://doi.org/10.56380/mjer.v29.2.1
Отгонбаяр, М. (2016). Логик. Улаанбаатар: МУИС-ийн хэвлэх үйлдвэр.
Философийн хүрээлэн. (2015). Монголын философийн номзүй (Эмхт. Золзаяа, Жигмэддорж). Улаанбаатар.
Цанжид, А. (2022). Уугуул Монгол соёл. Улаанбаатар: Соёмбо принтинг
Эрдэнэ-Очир, Г. (1983). Зарим зүйр цэцэн үгийн тайлбар толь. Улаанбаатар: Ардын боловсролын яамны хэвлэл.
Англи хэлээр:
Banathy, B. H., Jenlink, P. M. (2004). Systems inquiry and its application in education. In D. H. E. Jonassen (Ed.), Handbook of research for educational communications and technology (2nd ed., pp. 37-58). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Bertalanffy, L. (1968). General systems theory. New York: Braziller.
Bosevska, J. Kriewaldt, J. (2019). Fostering a whole-school approach to sustainability: learning from one school’s journey towards sustainable education. International Research in Geographical and Environmental Education, 29(1), 55–73. https://doi.org/10.1080/10382046.2019.1661127
OECD. (2019). Future of Education and Skills 2030. Conceptual learning framework. Skills for 2030. Татаж авсан холбоос https://www.oecd.org/en/about/projects/future-of-education-and-skills- 2030.html
Sterling, S. (2003). Whole systems thinking as a basis for paradigm change in education: Explorations in the context of sustainability (PhD Dissertation). University of Bath.
UN. (2023). Report on the 2022 Transforming Education Summit.
UNESCO. (2021). Reimagining our futures together: a new social contract for education. Paris, 186 pages, ISBN 978-92-3-100478-0. Татаж авсан холбоос Reimagining our futures together: a new social contract for education;executive summary - UNESCO Digital Library
WEF. (2023). Defining Education 4.0: A Taxonomy for the Future of Learning. https://www3.weforum.org/docs/WEF_Defining_Education_4.0_2023.pdf
